Eerste stappen in een wereld vol kleur

De allereerste keer dat ik aanbelde bij de dancing van het COC in de Korte Leidsedwarsstraat naast de Oesterbar was ik zo vreselijk bang. Waar zou ik terecht komen? Hadden alle vrouwen snorren? Ik had geen idee wat me te wachten stond. Trillend ging mijn wijsvinger naar de bel.
Binnengekomen stevende ik op de bar af en begon aan de martini's. Na drie glazen durfde ik de barman te vragen of er ook vrouwen kwamen. Ik zag alleen maar mannen wel bekende mannen zoals Harrie Mulisch. Ik vroeg me af wat die daar nu te zoeken had. Hij zat altijd naar de vrouwen te kijken. Later bleek dat hij een boek had geschreven: 'Twee vrouwen' daarna zag ik 'm niet meer. Hij deed waarschijnlijk inspiratie op.
Ik vroeg aan de barman: "komen hier geen vrouwen?" hij wees achter me en zie: er was nog een bar en daar zaten vrouwen. Hele leuke aardige gezellige vrouwen en de meeste zonder snor. Enigszins wiebelig van de martini's ging ik er op af.

Daarna begon een nieuw leven. Ik danste elke nacht tot vier uur op heerlijke Motown en 70er jaren muziek. Kwam vriendelijke mensen tegen die me hartelijk omhelsden. Dat kende ik niet en ik genoot er met volle teugen van. Om vier uur werd ik er uit gezet terwijl Rudy Carell zong over een laatste biertje voor je me de kroeg uitsmijt. De volgende ochtend weer vroeg naar mijn werk waar ik mijn roes uitsliep. In het begin woonde ik nog bij mijn ouders die natuurlijk elke nacht weer ongerust waren. Dan was het muisstil in huis en donker. Ik schuifelde naar binnen, hopend dat ze sliepen. Plots ging het licht aan: "Waar kom jij vandaan?" Ai, ik probeerde me nog recht te houden maar viel natuurlijk meteen door de mand. Die arme ouders van me die hebben wat met me te stellen gehad.

Binnen de kortste tijd deed ik vrijwilligers werk bij het COC. Ze vroegen of ik naar de radio wilde om een interview te geven. Dat deed ik wel en ze gaven me een telefoon en wie had ik aan de lijn? Robert Long! Inmiddels een icoon in die tijd waar we heel blij mee waren. Zijn liedjes hebben heel wat goeds gedaan voor de homo-emancipatie. Ik schijn iets stoms gezegd te hebben op de radio wat ik hier niet ga herhalen maar iedereen was boos op me toen ik terug kwam. 

Op de dansvloer danste een groepje mannen en vrouwen en als zij dansten hing er licht om hen heen. Vol bewondering keek ik naar ze tot één van hen me ten dans vroeg. Daarna hoorde ik ook bij het groepje en dat voelde zo goed. We deelden snoepjes uit in de tram en rolschaatsten door het Vondelpark. Een soort verlate hippies. Heb met een aantal van hen nog steeds contact. Nu allemaal 'nette' oudere dames en heren. 

In de soos boven de dancing kwamen af en toe jongens binnen die amok maakten. Eén keer kwam een groep binnen die tegen de lampen begonnen te slaan. Ik nodigde ze uit koffie met me te drinken in een aparte ruimte. Enigszins verbaasd volgden ze me en ik trakteerde ze op koekjes bij de koffie en vertelde mijn verhaal. Ze luisterden heel zoet en we namen hartelijk afscheid. Werkt niet altijd maar toen wel. 

 

Ode aan tante Engeltje

In de jaren zestig, ik was nog een klein meisje, zwierf mijn tante Engeltje dagelijks met wel twintig tasjes in tasjes in tasjes door Amsterdam. Ze werd uit Westerbork ontslagen omdat ze getrouwd was met een niet Joodse man. Als wij, mijn moeder en ik, haar tegen kwamen keek ze mij meewarig aan en zei: "Aggenebbisj, dat kind..." en gaf me een zompige zoen, waarop ze tegen ons begon te schelden en te tieren. Ze noemde mijn moeder 'nazi' en gaf haar de schuld van de oorlog, hetgeen gepaard ging met een hoop spuug. Ze belemmerde ons de doorgang, we stonden tegen de muur van een huis aangeplakt en konden geen kant op. Al was ze nog zo klein, ze hield ons gevangen met haar verbaal geweld. Het was alsof we gehypnotiseerd waren.

Tante Engeltje woonde in de Runstraat te Amsterdam. Ze had daar een kleine zolder kamer, in het midden van de kamer hing de wc-trekker. Over de bank en stoelen had ze doorzichtig plastic zeil en een penetrante geur benam ons de adem. De kamer stond vol met beelden. Wel dertig stuks. Elk beeld stond voor een omgekomen familielid tijdens de oorlog.
Ze benoemde ze één voor één: "Dit is Sem, dit is Leendert, dit is Miriam, tante Grietje, vader, moeder enzovoort. Liefdevol stofte ze tijdens het noemen van de namen de beelden af. Ze sprak met ze alsof ze leefden.

Tante Engeltje zette thee, de kopjes waste ze af met bleek: "Dat jullie niet viesj van me hoeven te zijn". We deden net of we een slokje namen en lieten de rest staan.
Na een rustig begin sprak ze sneller en sneller tot ze begon te schelden en tieren, vervolgens werden we de deur uitgegooid terwijl de boeken ons om de oren vlogen. We vluchten de trap af en trilden nog lang na.
Op een dag werd tante Engeltje opgenomen in Beth Shalom, een Joods ouderencentrum in Amsterdam. Ze was keurig gewassen en zat er heel zoet bij met gezonde rode wangen. Ze bleef het hele bezoek rustig. Ik denk nu dat ze haar iets hadden gegeven om rustig te blijven.
Tante Engeltje is in '82 overleden.

Van de week vond mijn vader een bundeltje met foto's en brieven. Twee schriftjes met herinneringen en aantekeningen van Tante Engeltje. Ze schreef oa hoe ze zich na de oorlog in haar kleine natte kamertje in een paleis waande: "alzoo ik er geen gezinnen uit elkaar zie scheuren en geen kinderlijden zie".

Een gedicht aan mijn grootvader, haar broer:

Lieve Sem,

Wat heb ik mij in uw leven vergist en nooit geweten hoe schoon u leven was. 

Na u smartelijk lijden met al uw Dierbaren ik alleen moest gaan.

Alleen op den Dood nog wacht

Schrijf ik dat neer voor u

Met gebroken hart

Zoo, zie ik u nog met gebroken Jas

De Kraag hoog in uw Nek

u Handen waren slank

u Nagels wel eens zwart

u was altijd stil en in uzelf gekeerd

u Houding was als de Stille Zee.

Helaas u houding zei me toen niet veel

Ik zie u nog in de triestig Bede

U Dekens waren niet veel

Zelf sprak u ook nooit veel

Ik zie u nog achter de Kachel

Gelukkig was u met Kleinste als een Prins

Al had u weinig

wat u Edel ... tooide

want u was één van de negen

En allen moesten hard werken voor het brood

u was met alles tevreden

Wat Moeder en het Leven u bood.

2 van u broers vonden voor den Oorlog de dood

Het offer wat u zijn sterfbed bracht toen zag ik pas u

Diamant.

Had niet vader of moeder en geen van ons allemaal

kan bij zijn sterfbed staan

u deed dat met u Voddepak aan.

Dat Briljante zal ik nooit vergeten

Zie hoe een Mens groot kan zijn

Die een Voddepak heeft gesleten

Vergiffenis Sem

Miljoenen keer ik mij voor u schaamde

u bij de Voddekar zag staan en 

zelf met een Voddekar mij hiermee mijn leven redde

Een Voddekar door miljoen veracht heeft mij uit de gaskamer gebracht.

Was sterker als het Oorlogsgeweld

De Nederlaag mij aangedaan

De aller doen verslagen

Mij rijker door het leven doen gaan

na uw lijden met Miljoenen van alle Rassen.

Lieve Broer

Uw leven was Liefde

wat geen Voddenkar

Helaas uw Tragische tocht

naar de Gaskamer u liefde nooit konden ontnemen.

Met het schoonste gewaad ter Wereld

droeg u gang de Marteldood tegemoet

Het concentratiekamp te gemoet

Met uw laatste woorden:

Groet mijn kinderen.

Zeg hun dat ik op Westerbork ben.

Dank voor Alles

Rust zacht

Uw zuster Engelien

Lang na "gekke" tante Engeltjes dood kunnen we nog van haar inzicht leren.

Lees ook: De zoektocht van Sara Dresden

Goud

"Ik ben van Goud" zei mijn moeder regelmatig. Ze begon ooit als Zilver. Dat komt door een chique dame die bij ons op bezoek kwam. We woonden in een piepklein huisje, twee hoog achter in de Pijp in Amsterdam en de vrouw vroeg: "Waar slapen jullie? Hebben jullie nog een verdieping hierboven?" "U zit op de slaapkamer" zei mijn moeder trots en ze wees op de uitklapbank. Even later vroeg de dame over een lepeltje bij de koffie: "Is dat zilver?" "Nee", zei mijn moeder, "zilveren lepeltjes heb ik niet nodig. Die van de Hema doen precies het zelfde als zilveren. Ik ben zelf van zilver!" De dame was van slag en stapte snel op. Mijn moeder lachte triomfantelijk. Ik was nog heel klein en bewonderde mijn moeder enorm.

Later bevorderde ze zichzelf:
Toen ik volwassen was stelde ik haar voor aan een collega. Ze ging recht voor haar zitten en keek haar diep in de ogen. "Ik ben van goud!" zei mijn moeder. "Ik ben een koningin!" Mijn collega trok wit weg en mijn moeder vertelde haar met verve over alle goede dingen die ze in haar leven had gedaan. Over het redden van mensen die zelfmoord wilden plegen, die ze steevast op bankjes in het park tegen kwam. Ma zei dan: "Als u zelfmoord pleegt, kijk ik u nooit meer aan." en: "Ik heb de oorlog meegemaakt en mijn vader is vergast en dertig andere familieleden ook en toch geniet ik van het leven. Als ik het kan dan kunt u het ook!"

Ze wist het wel en had daar geen goeroe voor nodig. Ze was van Goud. Ze sloeg wel eens door en dan stond ze op een stoel en riep: "Ik ben één met Jezus, ik ben zuiver." Daar had ze gelijk in. Wat iets minder was dat ze mij dan toeriep van boven: "en jij bent vuilnis."

Gelukkig heb ik na jaren me vuilnis voelen, ontdekt dat ik ook Goud ben. En niet alleen ik maar wij allemaal. Dus mijn moeder had voor een deel gelijk. Gisteren gaf ik een training over omgaan met agressie. Een vrouw keek me woedend aan en siste me toe: "zo'n training heb ik niet nodig." De vijandigheid straalde me tegemoet. En ja... daar trek ik me niets van aan want ik weet dat die vrouw ook Goud is. Op dat moment is ze het even vergeten. Ik niet en hielp haar herinneren, door met haar om te gaan als Goud. Het duurde niet lang of ze trok bij en ja hoor, daar kwam haar Goud te voorschijn. Wat was ze prachtig. Het Goud straalde overal doorheen.

Zo is het voor ons allemaal. Van boef tot bankdirecteur tot huisvrouw... onder alle lagen van arrogantie, minderwaardigheidscomplexen, stoerdoenerij ligt het Goud te wachten tot we het weer herontdekken.

Zag gisteren een interview met Supernanny. De vraag: "Vindt u de kinderen in de gezinnen waar u komt ook monsters af en toe?" Antwoord: "Nee, ik zie ze al in het begin zoals u ze aan het eind van het programma ziet."

Gepubliceerd in het tijdschrift voor Coaching
en in Niets meer te bewijzen

Dobbe dobbe tobbe

Hier het verhaal hoe ik mijn baan bij Van Dobben in Amsterdam verpestte. Voor mijn vierentwintigste had ik vierenvijftig baantjes met vijfenvijftig ongelukken. Het waren meestal kantoorbanen waar ik een gruwelijke hekel aan had en had geen idee hoe ik uit deze ellende kon komen zonder MAVO-diploma. Dus ik zwierf van baan naar baan die vaak maar een paar dagen duurden omdat ik of weggestuurd werd of beledigd de deur uitliep om één of andere reden. Hoe ik aan dit baantje kwam weet ik niet meer maar dacht: leuk broodjes smeren en contact met cliënten. Eén en al gezelligheid.

Het liep anders. Moest borden wassen in de keuken en met mijn kantoorhanden durfde ik het hete water niet in. Mijn collega's hadden daar geen last van en ik stond te aarzelen om mijn handen in het water te steken onder de blikken van de anderen. "Toe nou, wij doen het toch ook, stel je niet zo aan." Dus hup mijn handen in het water en trok ze snel weer terug. Wat ik toen precies deed weet ik niet meer maar vond ook dit baantje vreselijk. Het was tot laat in de avond en ik wilde dansen. Ging elke avond dansen bij de Schakel in de Korte Leidsedwarsstraat en wist dat mijn vrienden en vriendinnen al aan het swingen waren en daar stond ik af te wassen of te drogen.

Dus wat ik aan het doen was... ik staarde verlangend naar buiten. Het zal niet lang hebben geduurd voor ik me ziek meldde. Weet ook niet meer of ik echt ziek was of me inderdaad aanstelde maar belde naar de zaak. "Oh ben je ziek? Ja dat is logisch met al die drugs die je gebruikt, daar word je ziek van!" "Ik gebruik geen drugs!" "Jawel, iedereen ziet het want je staat alleen maar een beetje naar buiten te staren en je doet niets. Je hoeft niet meer terug te komen." Tja, van dat staren en niets doen daar had ie gelijk in maar drugs gebruikte ik niet.

Mijn drug was dansen en dat ging ik meteen weer die avond doen dus zo ziek zal ik niet geweest zijn. Het duurde nog wat jaren voor ik mijn draai vond op heel ander gebied. Beter laat dan nooit, vind je niet? Ik zou mezelf toen ook ontslagen hebben.

Ik weet het niet!

Mijn vader kreeg ooit een baan aangeboden als meubelstoffeerder bij Fokker. Hij verdiende het minimumloon en deze baan was een geweldige kans. Op het moment dat hij zich realiseerde dat hij ook stoelen van gevechtsvliegtuigen moest stofferen, haakte hij af. Mijn ouders waren van het gebroken geweertje (voor de jongeren onder ons: een speldje dat aangaf dat je pacifist was).
Ik was ook dol op principes en wist precies hoe de wereld in elkaar zat. Het werden er steeds meer. Van: “je gaat niet met je onderdrukker naar bed” tot: “ik ga niet meer om met vrouwen die nog met de onderdrukker omgaan.” Ik heb heel wat mannen weggekeken die op visite kwamen bij mijn woongroepsgenoten. Later bleken het erg aardige mannen te zijn, maar ik keek niet verder dan mijn neus lang was. Ik liep mee in allerlei demonstraties, en wist precies wat wel en niet kon en liet de mensen om me heen dat ook duidelijk weten.

Ik had een baantje bij een uitgeverij. Elke nacht ging ik tot een uur of vier stappen en was dus niet zo helder in de morgen. Ik zat al een uurtje te typen toen ik voelde dat er iets niet klopte. Ik las mijn typewerk en het bleek een niet-Joodverklaring te zijn. Mijn opa was Joods, hij heeft de oorlog niet overleefd en ik was ziedend. Dus stapte ik meteen naar de baas en tikte hem flink op de vingers. Vervolgens pakte ik mijn spullen en stond op straat.
Een tijdje later zag ik tegenover het COC in Amsterdam een auto staan van die uitgeverij. Ik rende naar de administratie om een dikke viltstift te halen. Met grote zwarte letters schreef ik op de witte auto: “Hier schrijft men niet-Joodverklaringen!” Een man stond naar me te kijken en hij vroeg me in het Engels wat ik deed. Hij bleek een Israëliër te zijn. “We have to put a bomb under the car!” schreeuwde hij.
Dat ging me nu net even te ver gezien mijn geweldloze opvoeding.
Even later vroeg hij mij wat er binnen in het gebouw te doen was. Ook dat vertelde ik hem. Daarop begon hij te schreeuwen dat het een zonde was. Net waren we nog aan dezelfde kant aan het strijden en nu waren we alweer vijanden.

Mijn principes kostten me heel wat banen. Ik weigerde: “Geachte heer” te typen als het ook een vrouw kon zijn. Ik vertrok meteen toen bleek dat de moertjes waar ik facturen voor moest typen voor geweren bleken te zijn. Ik deelde pamfletten uit voor demonstraties op mijn werk bij een keurige bank en weigerde nette kleren aan te trekken. Ik zei tegen mijn chef dat ik zijn driedelige maatpak ook niet mooi vond.
Ik liep mee in een pro-Palestijnse demonstratie, waar opeens een spandoek omhoog ging: “Dood aan Israël” en hup mijn benen weigerden dienst, want dat wilde ik helemaal niet. Alles ligt genuanceerder dan ik dacht.
Het idee van vijandschap blijkt nergens op te slaan.

Nu train ik mensen die me vroeger achterna zaten als ME-er. Die met geweren op het dak zaten van het Paleis op de Dam, terwijl ik aan de overkant voor het kraakpand in de zon zat tijdens de kroning. Het blijken prachtige mensen te zijn. Jaren later kunnen we er meestal om lachen en ik weet nu hoe bang sommigen waren. Het waren ook nog maar jongens en meisjes, net van moeders rokken vandaan en daar stonden ze in de vuurlinies. Ze wisten soms nauwelijks waar het om ging.

Tijdens mijn massageperiode masseerde ik de opdrachtgever van de ME-charges en we hadden diepe en vriendschappelijke gesprekken. We hebben alles uitgepraat. Het waren allemaal maar ideeën. De ander is slecht en deugt niet. We kenden elkaar niet en zagen alleen de ME-maskers en de Palestijnse shawls.
Door het masseren leerde ik veel over mensen en hun achtergrond. Het idee dat zakenmensen over lijken gaan, bleek voor een groot deel op vooroordelen te berusten. Vanuit de sauna kwamen mensen zonder make-up en enkel een badlaken om, bij me binnen. Door het uiterlijk kon ik niet meer misleid worden. Zo was er een prostituee die een vakbond had opgericht. Een prostitueemadam leende me een boekje over Boeddhisme en vegetarisch eten. Een bekende politicus vertelde over zijn twijfels en dat hij eigenlijk veel liever fotograaf was geworden. Het werden mensen voor me.

Principes zijn prima, toch is het goed om af en toe even te kijken of ze nog gelden. Zijn het niet ondertussen vooroordelen geworden? Ben ik te star? Is het wel zo? Zo langzamerhand heb ik er natuurlijk weer een hoop ideeën bij gekregen. Dus uitkijken geblazen. “Ik weet het niet” is heerlijk om te zeggen. Op het moment dat ik loslaat dat ik iets moet weten, schakel ik over op mijn intuïtie en dat geeft een veel beter resultaat. Het leven is vrijer en vrolijker en er is meer liefde. Niet weten ontspant! Ik verklaar hierbij: “Ik weet het niet!”

De Hoofdpot

Het Vrouwenhuis op de Nieuwe Herengracht was een prachtig pand... wel wat gestript maar de vrouwen maakten er wat van. Beneden een bar en boven vergaderruimtes en danszaal. Wat een rijkdom dat we daar zomaar gebruik van konden maken. Weet niet meer precies wat ik over deze periode heb geschreven.

Begon als actievoerster met mannen en vrouwen en dansten in 'gewone' dancings waar we uit werden geslagen. Mijn toenmalige vriendin en ik waren met zo'n tien jonge mannen en tja, wie verzorgde de koffie? Wij. De mannen gingen zich steeds vrouwelijker gedragen en draaiden pornofilms en dat voelde niet echt prettig. Ze hadden heftige marxistische discussies op universitair niveau en ik begreep er niets van met mijn afgebroken mavo dus zat er maar een beetje bij.

Na een tijdje vroegen de vrouwen van het COC: "wat moeten jullie toch met die mannen? Kom bij ons!" "We moeten de strijd toch samen voeren?" antwoordde ik nog wat timide maar ze nodigden ons uit voor een vergadering en zie: ik begreep alles dus stapte over naar de vrouwen. Ik kwam steeds vaker in het vrouwenhuis hoewel daar ook een flinke hiërarchie heerste. Een groep die zich Paarse September noemde had flink de paarse tuinbroek aan. Ik ook trouwens maar was wat verlegen. Vrouwen met lippenstift werden bijna geweigerd want dat was om mannen te behagen. Een paar vrouwen trokken zich daar niets van aan en kwamen in jurkjes en paardenstaarten en ik vond ze zeer stoer. Was ooit in een vrouwenkamp in Wales en daar mochten we geen elektriciteit gebruiken omdat het een mannelijke uitvinding was maar hier in het Vrouwenhuis kon dat gelukkig wel.

Aan de bar werkte Nellie Freida, een gezellige aardige vrouw waar ik niet bang voor was. Dus dat scheelde. Eén van de regels van de Paarse September was: geen orgasme want dan ben je resultaat gericht aan het vrijen. Ook dat ging me wat te ver... en ik vraag me af of ze zich er zelf aan hebben gehouden. Ik was niet zo van het vergaderen en danste liever en gezellig praten met iedereen en dat was volop mogelijk. Het gaf me denk ik een stoer gevoel dat ik ergens bij hoorde want ik had een flink minderwaardigheidscomplex en werd steeds radicaler. Van niet meer met je onderdrukker naar bed ging ik niet meer om met vrouwen die nog met mannen omgingen.

Op de Sociale Academie de Cicsa in de Kuiperstraat zaten we eerst in een gemengde groep, daarna in een vrouwengroep en bijna iedereen stapte over naar de vrouwenliefde. Voor sommigen was het een politieke keuze en voor sommige een ontdekking dat die mogelijkheid ook bestond.

Weet nog dat ik in het Handelsblad gebouw samen woonde met mijn Franse vriendin. Werd uitgenodigd voor een vrouwenfeest en de 'Hoofdpot' zoals ik haar noemde riep me bij zich: "Zeg, hebben jullie een relatie?" "Ja!" "Was jij al lesbisch of was het een politieke keuze?" "Ik was het al." Ze draaide zich meteen om. Zij had een politiek offer gebracht en ik genoot ervan en dat was toch wat minderwaardig.

Tijdens een demonstratie op politiebureau Lijnbaansgracht waar een paar medestrijdsters waren opgepakt riep ik één van de dienders toe dat hij een heel klein piemeltje had. Dat pikte hij niet en sloeg met zijn stok op mijn hoofd. Het bloed gutste eruit en hij bood me meteen een closetrol aan om het bloed te stelpen en zei: "Sorry!" Ik moest gehecht worden en dat was meteen mijn laatste actie. Ik had er genoeg van.

Een paar jaar later speelde ik saxofoon in een groepje en wie kwam binnen stappen? Eén van de aller strengste vrouwen van Paarse September. Ik schrok me dood maar het bleek een heel lief mens. Zo is dat vaak met mensen waar je bang voor bent. Als je ze beter leert kennen zijn het schatjes. Ach, het was een mooie, soms pijnlijke maar zeer interessante tijd en kijk er met plezier op terug. Heb geweldige vrouwen ontmoet die niet bang waren hun nek uit te steken.

Heb naderhand een aantal mannen die ik in die tijd negeerde of met boze blikken wegkeek mijn excuses aangeboden. Ze zeiden dat het wel meeviel. Heb na die tijd prachtige mannen ontmoet en verloor mijn vooroordelen. Heb politieagenten getraind die achter me aan renden in acties en we hebben er later hartelijk om gelachen en alles uitgepraat.

Je kan zeggen wat je wil maar uiteindelijk hebben we toch maar een hoop voor elkaar gekregen hoewel er zijn nog zoveel vrouwen die op dit moment ergens in de wereld onderdrukt worden dus er is nog een hoop te doen. Vrouwen krijgen nog steeds niet voor hetzelfde werk gelijk betaald als mannen dus ook hier is nog wat te doen. Toch als ik de jonge vrouwen van nu spreek zijn ze flink zelfbewust en laten zich niet in een hoekje drukken. Er is hoop voor de wereld.

Foto: vrouwenfestival in het Vondelpark. Geloof 1978. Ergens in het rechts van het midden zit ik boos te kijken.

Alle reacties:

37הילמה שמושקוביץ, Rob Korff de Jong en 35 anderen

"Ik moet zo nodig!"

Een paar jaar geleden kreeg ik een wat langere opdracht bij een grote bloemenveiling. Leuk, lief bloemen denk je dan, het bleek een harde maatschappij. Ze wilden het nieuwe menselijker leiderschap introduceren en samen met een groep trainers en coaches zouden we dat voor elkaar boksen. Ze waren gewend aan de 'harde hand' van leiderschap en hadden regelmatig fikse aanvaringen met medewerkers die het niet pikten.

Ik mocht twee leidinggevenden coachen die 'van de zachte hand' waren en zelf moeite hadden met de organisatie maar ook met de medewerkers. Bleek zelfs dat de vrouw een paar keer flinke klappen had opgelopen. Verbijsterd vroeg ik of dat fysiek was en ja hoor. We hadden mooie gesprekken over hoe het anders kon en op een dag werd ik uitgenodigd bij de directeur. Samen met een vaste coach die er al jaren werkte zouden we onze ervaringen uitwisselen. Die twee begonnen en oeps ik snapte er niets van. Een hoop jargon en een manier van praten die ik niet kende. Het ging me boven de pet en zat ik met een mond vol tanden.

Na een tijd vroeg de directeur: "en Marja wat denk jij ervan?" kleine Marja uit de Pijp piepte: "Ik moet zo nodig..." en weg was ik naar de wc. Daar raapte ik mezelf bij elkaar deed een spoedmeditatie en riep God, alle Gidsen en de hele spirireutemeteut erbij, liep weer terug naar de kamer, ademde uit en sprak een half uur over wat ik er van vond. Het ging vanzelf. Toen ik uitgesproken was was het stil. Ze keken me allebei aan en zeiden tegelijkertijd: "Wat mooi!"

Zo zie je maar weer dat ik nooit in de steek word gelaten als ik me maar bewust ben dat ik het niet meer weet, het niet zelf hoef te doen en altijd hulptroepen bij me heb. Oh ja en de WC is ook altijd een uitkomst. 

Jeugdvriendje gevonden

Jarenlang zocht ik naar mijn jeugdvriendje. We speelden samen met knikkende knietjes blokfluit op het eindfeest van de lagere school in de Pijp in Amsterdam en hadden hele gesprekken over God en de bijbel want hij was van de Jehova's Getuigen. Nou ja, zijn ouders en dus moest hij ook mee langs de deuren en Bijbelstudie doen. Vond de gesprekken met hem interessant al had ik niets met zijn geloof en voelde me veilig met hem. We werden allebei een beetje gepest dus dan trek je helemaal naar elkaar toe. Ik kwam wel eens bij hem thuis en ze hadden een piano wat ik geweldig vond. Hij kon nog spelen ook en maakte zelf transistortjes wat een wonder voor me was.

Mijn moeder had discussies met hem over het geloof en tja, die won ze want ze was flink van de tongriem gesneden en wist veel van religie en spiritualiteit. Hij werd op een gegeven moment zo woedend toen ze hem in een hoek had gekletst dat hij een luciferdoosje naar haar gooide. Hij schaamde zich kapot en mijn moeder lachte triomfantelijk: "Ik ben altijd de sterkste!"

Ik had hem vele jaren eerder kunnen vinden. Elke keer als er Jehova's Getuigen aan de deur kwamen vroeg ik naar hem maar niemand kende hem. Ik vermoedde wel dat het niet klopte want hij was geboren en getogen in de Pijp en zijn ouders waren erbij. Na de schooltijd zagen we elkaar niet meer maar moest vaak aan hem denken.

Op een dag, in mijn dertiger jaren, stonden er twee keurige heren met stropdassen voor mijn deur. Of ik God kende... interessanter vond ik op dat moment dat ik één van hen wel kende. Was hij niet die mooie jongen die altijd met een gigantische paardenstaart en wapperende kleurige gewaden door Amsterdam liep? Zou hij het zijn? Ja hoor, het was 'm en sleurde de heren zowat naar binnen want ik wilde alles weten van de ommezwaai. Het leven als modeontwerper vond hij toch te oppervlakkig en had behoefte aan verdieping. Dat vond hij bij de Jehova's getuigen. Fijn dat hij het naar zijn zin had en nee ik hoefde niet maar wilde wel mee naar hun kerk in de hoop mijn jeugdvriendje daar te zien. Had hem al gevraagd of hij hem kende maar nee hoor. Vroeg het daar aan meer mensen maar niemand kende hem.

Vele jaren later kwam ik zijn zuster tegen en ze bracht me in contact met mijn jeugdvriend die inmiddels al jaren in een klein dorpje in Friesland woonde. Na al die jaren hoorde ik zijn stem door de telefoon en tot mijn verbijstering herkende ik zijn manier van ademen, lachen en zag hem zo voor me als hij toen was, vreemd is dat. We waren inmiddels een jaar of zestig dus er zaten heel wat jaren tussen.

Inmiddels heb ik 'm in het echt gezien. Een baardige heer, type artistiek en toen hij voor me stond, ontdekte ik na een tijdje mijn schoolvriendje onder zijn baard en ja hoor hij was het nog. Wat een feest van herkenning. Hij wist nog goed het moment met het luciferdoosje en vertelde hoe hij zich geschaamd had. Onze huid is ouder, onze haren grijs, het leven ging door ons heen met vallen en opstaan, de ziel blijft eeuwig puur en jong en sprankelend.

Ik vroeg of hij de modeontwerper kende en dat bleek jarenlang zijn beste vriend bij de Jehova's te zijn geweest. Hij had geen idee waarom zijn vriend niet had gezegd dat hij hem goed kende en wist waar hij woonde. Zie de modeontwerper af en toe in de stad, nu weer met prachtige opvallende kledij en interessante haardossen, hij is weer terug bij zijn oude beroep. We zijn altijd in gezelschap als we elkaar tegen komen en zeggen dan: "We gaan een keer koffie drinken" als het zover is dan vraag ik mijn vraag: "Waarom????"

Jean Ganière (omstreeks 1615-1666) Franse graveur, uitgever en handelaar in drukwerk

Impulsen en talenten

Over tijd voor jezelf en het ontwikkelen van talenten.

Af en toe neem ik een impulsendag. Zo noem ik het al jaren. Dan hoef ik niets en mag ik alles doen wat er in me opkomt. Meestal fiets ik langs mijn mooiste plekken in Amsterdam. De ene keer drink ik koffie op een terras of bel ik iemand waar ik op dat moment opeens aan denk: “Kom je ook?” Boeken kijken in boekwinkels, de Albert Cuypmarkt, lopen in het Vondelpark en in mijn “stamkroeg” de Roos de krant lezen in de serre waar ik als kind al langs fietste, fantaserend dat ik daar woonde. Nu kan ik als ik wil daar elke dag zitten en op dit moment schrijf ik hier dit stukje op een bruin zakje, ik heb ineens een schrijfimpuls.

Daarnet na een heen en weertje Albert Cuijp, fietste ik langs mijn oude lagere school in de Pijp. Het is impulsendag en de bomen zijn flink uitgelopen en elke lente is nog mooier dan ik dacht dat het zou zijn. Ik vervolgde de weg langs het Sarphatipark de hoek om. Daar stapte ik af en stond voor de deur waar ik als kleuter door mijn vader of moeder werd opgewacht. Een vriendelijke conciërge vroeg of hij me kon helpen en stelde me voor aan Soraya, een stagiaire van de PABO. De zeer enthousiaste jonge vrouw bood me uit zichzelf aan me rond te leiden.

Daar stond ik in het lokaal van mijn vierde klas. De meester vroeg of ik een pakje naar de overkant wilde brengen. Ik liep de trap af naar buiten en stond verloren voor de portieken. Waar moest ik aanbellen? Aan wie moest ik dat pakje nu geven? Ik durfde niet meer terug om te zeggen dat ik niet wist wat ik moest doen. Na een lange tijd ben ik toch de school weer ingegaan en met een rood hoofd bekende ik dat ik niet wist waar ik het pakje heen moest brengen. “Waar kom jij nou vandaan?” vroeg de meester. “van buiten… de overkant…” “Natuurlijk niet! De overkant is het lokaal aan de overkant, dommerdje.” Daar stond ik tweeënvijftig jaar later met net zulke vochtige ogen, maar dit keer van ontroering. Even was er geen tijd… alles is nu.
Het lokaal is totaal anders. Gezellige hoeken waar kinderen hun talenten kunnen uitwerken. Een vide waar de computers staan. Duizenden tekeningen aan de muur waar vroeger een of twee platen hingen waar ik trouwens erg van genoot.

Soraya vertelde enthousiast over de Oscar Carré school, zoals de school nu heet. Over de leerlingen die zo intelligent zijn en dat ze zo blij is dat op deze school talenten worden ontdekt en gestimuleerd. Dat miste ze op de VWO. Iemand die haar zou coachen om de goede keuze te maken en haar specifieke kwaliteiten hielp te vinden en ontwikkelen. Ik kom vaak op VWO-scholen en merk dat het daar nog wel eens aan ontbreekt. Als ik vraag “Wat zijn je talenten?” kijken ze me vaak vragend aan: “Hoe bedoelt u?” Geen onderwijzer die het daar over heeft gehad. Dat vertellen onderwijzers mij zelf ook. Er is geen tijd voor. Dat het vijftig jaar geleden nog niet gebeurde, tja… maar nu in 2018?
En daar is Soraya, die zelf gelukkig haar talenten gevonden heeft, aan het ontwikkelen is en ervan geniet om dat ook met de leerlingen te doen. Dat straalt ze uit. Wat zal zij haar leerlingen veel meegeven.. Ik wens elke leerling zo’n juf toe.




Uit: Gedachtenkracht

'Je moet het uitschreeuwen'

Toen we in de tachtiger jaren de kamers kregen in het Handelsbladgebouw moesten we flink schoonmaken. Er hadden junks op de kamer gewoond en het was een heel vies zooitje. Het pand was net aangekocht door de gemeente dus we waren officieel geen krakers.

Tijdens het schoonmaken kreeg ik flink eczeem en werd door de huisarts naar een dermatoloog gestuurd. Ik vertelde hem dat ik in een ex-kraakpand woonde en over de troep, misschien kwam het daarvan? De man trok een plastic handschoen aan, pakte mijn arm, keek naar me met een vies gezicht en zei: "Tja, dat komt ervan als jullie allemaal seks met elkaar hebben!" Ik was totaal van de kaart en belde mijn huisarts die meteen een andere dermatoloog doorgaf in het Burgerziekenhuis.

De man met baard droeg een oranje gewaad en een grote ketting met het portret van een andere man met baard. Ik wist niet wat ik zag. Hij pakte mijn handen met zijn blote handen en zei, terwijl hij me intensief in de ogen keek: "Je moet het uitschreeuwen, je moet het uitschreeuwen!!!" Ietwat verdwaasd stond ik weer buiten. Hij had gelijk... Ik had een hoop stress dus niet zo gek om lekker uit te schreeuwen.

Dat was mijn eerste ontmoeting met een sannyasin van Bhagwan, later Osho. Ik moest er niets van hebben en vond Bhagwan aanhangers belachelijk. Tegen medestudentes van de sociale academie in de Kuiperstraat die hem om hun nek hadden hangen zei ik: "Hoe kan je nou met die kerel om je nek lopen?"

Een paar jaar later bezocht ik zelf bijna elke dag het Bhagwancentrum op het Cornelis Troostplein en genoot van de meditaties en las vele boeken en at de heerlijkste chocolaatjes.

Dan keken ze je tijdens het dansen doordringend aan en oh wat was ik dan blij maar een minuut later keken ze een ander doordringend aan en zakte ik weer in. Op een avond torende er een lange man boven iedereen uit terwijl we dansten. Het was Ramses. Zijn charisma vulde de hele zaal. Ik danste om hem heen en had het idee dat we samen dansten maar ja de goede man zag me niet eens want hij keek ver over me heen. Bijna iedereen was verliefd op Ramses.

We zagen hem door de Vijzelstraat huppelen met zijn geliefde en dachten: 'dat is het echte leven, zoals die man leeft en zingt'.

Ach Baghwan deed rare dingen en zijn imperium stortte ineen. Zijn boeken vind ik nog steeds een inspiratie, dat wel. Mensen die altijd in een keurslijf hadden geleefd durfden ineens gek te doen en in oranje te lopen. Ze hadden het idee dat het ze bevrijdde. Bleek later toch niet helemaal want een oude bekende uit de vrouwenbeweging vertelde me een paar jaar geleden dat ze zich zo schaamde omdat ze op vrouwen viel. Verbaasd riep ik uit: "hoezo???" "Osho vindt dat niet goed."

Een Baghwan aanhangster kwam langs voor een massage toen ik in de Jodenbreestraat mijn praktijk had. Het was doodstil in de kamer en opeens een afgrijselijke horrorgil! Ik schoot een end de lucht in van schrik. Ach, ze zat onder de stress en tja... ze schreeuwde het uit. Ze was vast bevriend met de dermatoloog met de baard.

Perikelen in Parijs

Gisteren belde mijn ex om me te feliciteren. We hadden zo'n drie jaar een relatie op mijn achttiende. Zij was vier jaar ouder. Ik was erg verliefd en ach... zij niet. Toch vertrokken we samen naar Parijs met ieder vijfentwintig gulden op zak.

Aan het begin van de A2 in Amsterdam stonden we te liften en er stopte al snel een auto. We kwamen die dag in Brussel aan en daar ontmoetten we een vriendelijke jongeman die ons mee nam naar zijn huis. Daar waren een heel stel jonge mensen die ons het adres van ene Lulu in Parijs gaven, zodat we daar ook een plek hadden.
Rustig slapen lukte niet want één van de jonge mannen probeerde bij me te kruipen en ik moest 'm van me af zien te houden. Het kwam niet bij me op mijn vriendin te waarschuwen. Die bleef rustig op de bank slapen en merkte er niets van. De volgende dag liften we verder naar Parijs. Het adres van Lulu bleek een bordeel te zijn en dat durfden we niet aan.

We zwierven wat rond en daar was weer een vriendelijke jongeman die ons trakteerde op een pizza en ons de Sacre Coeur liet zien. Even later kwamen er meer jonge mannen bij en het was gezellig tot er een nieuwe groep jonge mannen aankwam. Die hadden messen, onze jongens trokken ook messen en voor we het wisten waren we betrokken bij een steekpartij. Mijn ex wilde er tussen springen maar ik trok haar weg. "Rennen!" riep ik en we renden voor ons leven met één van de mannen achter ons aan met een bebloed mes in zijn hand. We renden de trappen van de metro af en hij volgde ons een metrotrein in. Daar stonden we te trillen als een rietje. Hij hield ons in de gaten en een prachtige man uit Kameroen kwam naar ons toe en zei zacht: "kom maar met mij mee." Dat deden we en bleven een week heel hoog op een piepklein kamertje. We mochten in zijn bed slapen, hij in het midden. Hij bleef een keurige heer en raakte ons verder niet aan, bracht ons whisky en croissants 's ochtends en liet ons Parijs zien.

Na een week vonden we dat we niet langer van zijn gastvrijheid gebruik konden maken en sliepen een nacht onder een brug. Toen we al liftend weer terug waren in Nederland hadden we nog net genoeg geld om een pakje kauwgom te kopen.

Mijn ex kon haar zolderkamer niet in. Op één of andere manier werkte haar sleutel niet en ze bleef op mijn zolderkamer in hartje Amsterdam slapen. De volgende dag kwam een vriend langs om te vertellen dat er een vreemde man op haar kamer was. Wij lagen in bed en onze vriend stond over ons heen gebogen om zijn nieuws te vertellen toen plots mijn hospik binnen kwam.
Die belde mijn ouders om te vertellen dat ik orgies hield. Mijn moeder zei: "Ze kan zich beter nu uitleven nu ze zo jong is dan als ze getrouwd is zoals u!" Wat heel lief van haar was want ik kreeg later de wind van voren dat ik een losbandig leven leefde.

De man op de kamer van mijn vriendin bleek de man die me in Brussel 's nachts had wakker gehouden. Ze had hem haar adres gegeven. Hij vertrok gelukkig snel en liet een berg pornoboekjes en troep achter.

Ondertussen was zij ook verliefd op mij, ik trok bij haar in en bleven zo'n drie jaar bij elkaar. Twee jaar geleden zagen we elkaar weer na vele vele jaren en haalden onze herinneringen op waaronder deze reis naar Parijs.

Zwarte Greet en Gouden Beppie

Ja hoor... er was iets gaande. Mijn vader ontmoette een dame bij het Maarten Luther ouderencentrum toen hij drieënnegentig was. Ze hadden zelfs al een paar keer afgesproken en elke keer vroeg ik: "hoe heet ze nou?" en dan wist ie het nog niet. "O ja... ik zal het de volgende keer vragen dan gaan we elkaar tatoeëren!". 'Beppie' bleek ze te heten.

Beppie wilde me graag ontmoeten en ik was natuurlijk ook zeer nieuwsgierig. Toen we boven kwamen stond ze al bij de lift. Alles was goud aan Beppie. Haar blouse, haar haar, haar lippen en haar nagels. Beppie omhelsde me alsof we elkaar al jaren kenden en was zichtbaar ontroerd wat mij ook wel wat deed. Ze trok me de hal door naar binnen en zette me op een stoel. Voor zo'n oude dame van negenentachtig was ze behoorlijk sterk. Haar ogen leken te gloeien van levenslust en intensiteit. Mijn vader zat op de bank. Beppie trok een stoel bij mijn stoel, ging pal voor me zitten en keek me recht aan: "Vertel, wie ben je?". Ik dacht: 'O, God... mijn moeder in het Goud!' Van Zwarte Greet naar Gouden Beppie! Mijn moeder zou precies zo gedaan hebben en ja hoor Beppie praatte en praatte en mijn vader zat weer stil op de bank een beetje te suffen terwijl hij juist na mijn moeders dood zo los was gekomen. Het zal toch niet?

Ze hebben een aantal maanden een fijne tijd gehad. Borreltje bij Beppie en dan weer een borrel bij pa. Ik zorgde voor een advocaatje met slagroom waar Beppie dol op was en ze was altijd leve de lol en vol grapjes en wijze opmerkingen. Pa leefde op en zorgde dat hij er keurig uitzag.  Het heeft niet lang geduurd. Beppie begon te herhalen en te herhalen en te herhalen en dat deed mijn moeder ook al jaren... het werd hem teveel. "Vraagt ze of ik nog boodschappen ben gaan doen en dan zeg ik ja... even later vraagt ze het weer en weer... ik kan niet meer..."

Het was even mooi en het mocht niet zo zijn. Zo zie je maar... als je niet uitkijkt ontmoet je precies dezelfde geliefde als vroeger en dan is er niets veranderd dan de kleur haar.


Ps. Heb inmiddels begrepen dat Stille Nico en Zwarte Greet elkaar weer hebben ontmoet in het hiernamaals. Hoorde net van de kleindochter van Beppie dat ook zij vorig jaar aan 'de andere kant' is aangekomen. Het is vast een gezellige boel daar, jaloezie kennen ze niet meer.

www.marjaruijterman.nl

Miesmacher

Ooit ging ik met een vriendin mee naar haar ouders. Ik was verbaasd hoe ze elkaar begroeten terwijl ze elkaar toch een tijdje niet gezien hadden: "Hoi..." en ze liep zonder omhelzing of kus naar de keuken en pakte wat drinken uit de ijskast. Ik stelde me voor maar verder werd er niet veel gepraat. De vriendin zei later dat ze haar moeder zo'n warm mens vond en ik reageerde: "Hoe kom je daarbij? Daar zag ik helemaal niets van. Ze begroette je amper..." Ik was oprecht maar oh wat een domme opmerking. Ze begon het ook zo te zien en ik had haar warme gevoel naar haar moeder verpest. "Ja, je hebt eigenlijk wel gelijk..." zei ze teleurgesteld. Sommige dingen kun je maar beter niet zeggen maar ja het is nu te laat. 

Mijn beurt kwam ook toen iemand tegen me zei: "Jouw moeder is echt zo'n volkse vrouw." Mijn moeder? Mijn moeder had me altijd zelf verteld wat een koninklijk voorkomen ze had en zo zag ik haar ook als een heel bijzonder mens. Ik vroeg "hoezo?" "Die suikerspin op haar hoofd." Ineens zag ik mijn moeder als een volkse vrouw met een suikerspin in plaats van de mooie chique dame zoals ik haar in mijn hoofd had. Mijn moeder kon er zelf ook wat van. Had ik een nieuwe geliefde uit Frankrijk die ik zo mooi vond en zo speciaal. "Wat een raar nekkie heeft ze." Oh God, nu zag ik het ook: za had een raar nekkie. 

We kunnen ons beeld vormen en hervormen en we kunnen elkaars beeld verpesten en totaal verdraaien. Wat is nog ons eigen beeld en wat is het ware beeld. Is er wel een beeld? Er klopt niets van hoe we de wereld zien want het zijn allemaal aangeprate, ingebeelde projecties van projecties. Gelukkig heb ik het beeld dat ik van mijn moeder had weer hersteld naar 'normale' proporties, ten minste dat denk ik, mijn Franse vriendin was meer dan haar 'nekkie' en ik hoop dat de vriendin met de 'saaie moeder' haar beeld ook weer heeft bijgesteld. Wat doen we elkaar toch soms aan met onze opmerkingen? 

Zo werkt het in organisaties ook... de één zegt wat over de ander en de ander zegt wat over de één waardoor half, nee: bijna heel Nederland met een vervormd beeld rondloopt. Laten we onze mond spoelen met zeep en ons bezighouden met onze eigen ontwikkeling en was me de oren als ik zoiets ooit weer zeg...

Comfortabele stilte

Mijn vader was een zwijger. Hij kreeg de kans niet want mijn moeder was een prater en wat voor één. Nu zat ik met hem in de auto en ik had de neiging de ruimte vol te praten. Goede oefening voor me om dat niet te doen. In het begin moest ik op mijn ademhaling letten, rustig ademen en Mar, hou je in. 

Het ging steeds makkelijker en de stilte was comfortabel. Dan na een minuut of vijf hoorde ik wat gebrom naast me... het gebrom ging over in gekuch en daar kwam de eerste zin en na die eerste zin volgden er meer. En ja hoor, verhalen over zijn leven kwamen los. Stilte loont.

Mijn vader op zoek naar zichzelf

Mijn moeder overleed in juni 2008. Op de begrafenis zei mijn nicht: "Kijk je vader eens!" Hij zat gezellig te praten met mijn vriendinnen. Vooral mijn familie was met stomheid geslagen. Is dat Nico? Voor het eerst in zijn leven, op zijn negentigste, zat hij op de praatstoel tijdens de lunch in het Mirandapaviljoen. Al die aandacht van al die mensen die hem vroegen over zijn leven. Hij bloeide helemaal op. Ma was degene die altijd alle aandacht opeiste en ze deed dat met verve. Als je vroeg: "Nico, hoe is het met je?" dan antwoordde zij: "Oh, het gaat zo goed met Nico, ik hou hem jong!" Ik heb al veel over haar geschreven, nu was mijn vader aan de beurt.

In het begin werd hij op de galerij van de ouderenflat op Meer en Vaart door allerlei dames aangesproken om te condoleren. Ik dacht nog even dat hij binnen de kortste keren alweer verkering zou hebben. Toch liep dat anders, want na de eerste belangstelling zakte het al snel af. Pa viel terug en ik zag hem vereenzamen. Ik nam hem een paar keer mee om samen in het ouderencentrum om de hoek te eten. Hij vond er niets aan: “Moet ik tussen die oudjes zitten?”

Ma zwaaide de scepter in huis en pa had daar niet veel over te zeggen. Alles werd door mijn moeder verzet en herverzet en ze vroeg wel twintig keer: “Hoe staat het vaasje daar? Of daar? Of toch maar hier?” En als pa zei: “Nou, hier dan maar…” dan werd het toch natuurlijk daar. Dat weet ik nog uit mijn jeugd in de Pijp toen ging het ook al zo.

Pa liep op zijn tenen door het huis. Ik kwam erachter dat hij zelfs achterstevoren tv keek. Op mijn vraag waarom hij de stoel niet omkeerde zodat hij pal voor de tv zou zitten, zei hij: “Dat vind je moeder niet goed.” “Maar ma is dood”, zei ik verbaasd. “Ja, maar je weet maar nooit”, zei pa. Dat kwam natuurlijk door mij omdat ik zeker weet dat ma nog ergens rondzweeft. Daar is pa door aangestoken. Heb het veel over de ziel en onsterfelijkheid als troost en ondersteuning omdat ook hij niet al te lang meer zal hebben. Dit was natuurlijk niet mijn bedoeling.

Pa hoorde elke avond venijnige tikken in de bestek-la en verdacht ma ervan de tikker te zijn. Niet zo gek, want hij at haast niets en ma wilde natuurlijk dat hij weer ging eten. Logisch dat de bestek-la de aangewezen plek is om hem aan te sporen weer te eten.

Een paar weken later belde pa me met de mededeling dat hij een draaistoel wilde kopen zodat hij de stoel kon draaien van de tv naar de tafel. Hij kreeg pijn in zijn nek. Ook wilde hij een lamp bij de stoel en hij hing overal foto’s op van ma, zijn ouders en van mij. Revolutie, het huis was nu van pa.

Omdat ik het leuk vond en ook om pa te redden van de eenzaamheid, nam ik hem soms mee naar bijeenkomsten, zoals bijvoorbeeld meditatieavonden, stilteconcerten en soms zelfs naar mijn werk. Af en toe werkte ik in een ouderencentrum in Brabant, waar een prachtig restaurant bij is. Terwijl ik een aantal uren een workshop gaf, liet pa zich verwennen door het personeel, dat ik daar ooit trainde op klantvriendelijkheid. Hij zat dan met zijn stapel boeken voor zich, over de zin van het leven, volop te genieten. Mijn vader was een dankbare klant.

Mijn vrienden gaven lessen in meditatie en pa zat twee uur aandachtig te luisteren en mee te mediteren. In het begin zat ik alleen over hem te mediteren omdat ik in de gaten hield wat en hoe hij deed. Verveelde hij zich niet? Zakt hij niet weg? Viel hij niet in slaap? Nee hoor, pa zat rechtop… voeten op de grond en totaal alert.

Tijdens de bijeenkomsten werd hem regelmatig gevraagd: “Mijnheer Ruijterman hoe vindt u de lessen?” “Tja”, zegt pa… “Het leven is een mysterie en ik begrijp nu nog niet wat de zin ervan is… maar het is heel erg interessant en dat ik op mijn negentigste nog op zoek ben naar mezelf is een wonder!”

En dat was het! We hebben nog vijf jaar samen vele avonturen beleefd.

Schilderij door Riet Karsenbarg