Als we ergens geboren zijn en ons totaal identificeren met ons leven en ons leed en onze ervaringen dan lijkt het alsof dat het centrum is van de wereld. Ik als Amsterdamse heb Amsterdam en de Pijp en de geschiedenis van mijn moeder, die haar vader en zijn familie in de gaskamers verloor, als uitgangspunt genomen en ben uit die hoek gaan leven of me juist gaan verzetten.
Later kwam ik er achter dat er meer uitgangspunten zijn toen ik in Israël in een kibboets werkte en een tijdje in een jeugdherberg in Londen. De wereld was niet meer zo zwart/wit als ik dacht. Mijn idee was, ook door vrienden ingegeven, dat ik in Israël zou worden ingehaald door lieve Jiddische mama's die me omhelsden bij aankomst: "Marja, wat geweldig dat je er bent!" Het liep anders. Was op de bonnefooi gegaan en liep een kibboetsbureautje binnen en voor ik het wist zat ik achter in een truck met twee militairen op weg naar de Golanhoogte om daar om vier uur 's nachts gewekt te worden door geweren tegen het raam om amandelen van bomen te slaan. Ik had me totaal niet verdiept in de geschiedenis en wist niet beter of Israël was het land van melk en honing en was aan de Joden teruggegeven na jaren van leed.
Dat de Golanhoogte bezet gebied was had ik niet door. Ik sprak een Palestijnse jongen die vertelde dat hij zijn diploma had gehaald van de middelbare school maar het diploma maar niet opgestuurd kreeg. Toen ik dat vertelde in de kibboets waren ze razend dat ik met die jongen had gepraat. Je praat niet met de vijand. Nu was ik zelf in die tijd nogal radicaal feministisch dus ik had voortdurend ruzie met iedereen en stak niet onder stoelen of banken dat ik lesbisch was, waarna ik aanbiedingen van mannen kreeg om me te genezen. Ik had heimwee en huilde nachtenlang terwijl ik op een kleine cassetterecorder luisterde naar: 'Time in a Bottle' van Jim Groce en schreef stoere brieven hoe geweldig het was naar vrienden en familie in Amsterdam.
Ik werd grootgebracht met het idee dat Joden altijd de goeie zijn en Duitsers slecht, hoewel een Duitser mijn moeder had gered toen ze met een aantal kinderen was gepakt. Hij liet haar in een onbewaakt moment gaan met de woorden: "Snel, rennen, ik heb ook kinderen!" Toen mijn moeder een documentaire zag dat Israëlische soldaten heel rustig op wat rotsen de botten braken van jonge Palestijnen was ze totaal overstuur en ik ook. Zo kunnen Joden toch niet zijn? Dat waren de nazi's die dat soort praktijken deden. Ik hoorde meer over wat de Palestijnen door Israël werd aangedaan en liep mee in een demonstratie. Tot er een vlag opging met; "Dood aan de Joden.." ter plekke werden mijn knieën zo slap dat ik niet meer verder kon en wilde lopen. Dat was niet de bedoeling! Het is allemaal ingewikkelder dan ik dacht.
Ik had een baantje bij een uitgeverij waar ik typiste was. Ik ging nogal laat uit en 's ochtends was ik nog niet goed wakker en terwijl ik een brief zat te typen voelde ik dat er iets niet klopte. Ik las wat ik schreef en het was een Niet-Joodverklaring. Ze werkten niet samen met Israël en ze hadden geen Joden in de organisatie. Ik schrok en ging verhaal halen bij de directeur die zei: "Ja, maar anders hebben we geen business dus we moeten wel." Wist dat ze ook banden hadden met Israel en ik ben ter plekke opgestapt.
Een tijdje later stond ik voor het COC en ik zag een witte auto van de uitgeverij staan en haalde boven een dikke stift en schreef: "Hier schrijft men Niet-Joodverklaringen!" Een man die naast me stond vroeg wat ik deed en ik vertelde het hem. Hij bleek uit Israël te komen en schreeuwde: "We have to put a bomb under the car!!!" Dat ging me nu net effe te ver. Even later vroeg hij wat er in het gebouw plaats vond. Toen ik zei dat het een plek voor homo's was werd hij kwaad en bleek ik de vijand. Zo gaan we lekker...
Soms kijk ik naar het nieuws met een pantser om mijn hart vanwege de vreselijke oorlogen en mensen die anderen vermoorden. Als ik er in mee ga dan verhard mijn hart, als ik me bewust ben van wie we werkelijk zijn dan breekt mijn pantser ter plekke af. Iedereen komt uit dat deel van de wereld waar zijn/haar centrum van de wereld begon. Zo achtten we ons allemaal slachtoffer van situatie's of voelen we de arrogantie van dat wij het recht hebben om te beledigen, het slachtoffer te zijn, de ander te beschuldigen, onszelf te rechtvaardigen enz. Het is soms makkelijker slachtoffer te zijn dan de verantwoordelijkheid van het daderschap te aanvaarden en onder ogen te zien. Zo lang we dat doen en niet in de huid van de ander kunnen of willen kruipen om te voelen hoe het voelt om daar te zijn geboren, of zo te zijn opgegroeid en dat te hebben meegemaakt, dan blijft de wereld zoals ie is.
Zelf verantwoordelijkheid nemen voor wat er in de wereld gebeurt is een andere zaak. Hoe doen we dat? Hoe blijven we met elkaar praten en naar elkaar luisteren. Echt horen wat de ander beweegt. Er zijn mensen die dat kunnen. Marshall Rosenberg was zo iemand met zijn boek: 'Geweldloze communicatie'. Hij begeleidde groepen Palestijnen en Israëliërs die met elkaar spraken en ach er zijn er gelukkig velen die hier mee bezig zijn. Mensen boven grenzen en verschillen uitgaan en de verbinding zoeken. Die boven hun slachtoffer of daderschap uitgaan en er achter komen dat we zoveel op elkaar lijken en zoveel gemeen hebben en dat een uitgestoken hand en een open hart ons kan helen. Daar wil ik er graag één van zijn in mijn kleine wereldje en soms ga ik nog flink de mist in.
