De ware schat

 Gisteren werden mijn goede vriendin Riet Karsenbarg en ik hartelijk ontvangen in het herinneringscentrum Westerbork om de hieronder beschreven doos met briefkaarten te laten zien. Een indrukwekkende ervaring met dank aan José Martin die ruim de tijd voor ons nam.

Al jaren voor haar dood fluisterde mijn moeder elke keer als ik er was: ”Mar, als ik dood ben dan moet je onder alle kasten kijken en in alle zakken van jassen want daar ligt geld en er zijn aandelen en sieraden…”
Nu is mijn moeder al zo’n dertien jaar dood en mijn vader vertrok vier jaar later naar een verpleeghuis. Na een week gaf ik de sleutel van hun seniorenwoning aan de beheerder. Het huis was leeg.

Vierennegentig jaar opgeruimd. Ik kwam alle papieren van na hun trouwen tegen. Van reclamefolders tot huurbriefjes. Niets gooiden ze weg want het kon wel eens belangrijk zijn. De papierbak in de buurt liep ervan over.
Mijn vriendin en ik keken in alle zakken en tassen en onder elk meubelstuk, geen geld. Wel blikken vol met oude centen en inderdaad moeders grootste en duurste sieraad: een bloedkoralen ketting met oorhangers en een broche. Ze droeg het nooit omdat ze bang was dat ze het zou verliezen en het was zoveel waard.
Mijn vriendin zag het meteen: glas. Geen enkele waarde dan de emotionele en eerlijk gezegd heb ik die niet bij sieraden. Het aandeel bleek een waardeloos briefje uit 1960 van de woningbouwvereniging De Dageraad. Het gaf mijn moeder een rijk en geruststellend gevoel een aandeel te hebben voor later.

Toch vond ik een schat. Een grotere schat dan ik had verwacht.
Het waren twee dozen. Eén doos met alle brieven die ik ze ooit had gestuurd. Uit de tijd dat ik me al schrijvend groot hield terwijl ik in een kibboets in Israël werkte. Ik schreef prachtige brieven naar huis over hoe boeiend mijn leven was, terwijl ik elke avond huilend van heimwee in mijn bed lag te luisteren naar ”time in a bottle” van Jim Croce. Ook vond ik brieven van mijn grootouders van beide kanten. Die van mijn vader heb ik nooit gekend. De eerste twee dagen heb ik zitten lezen. Wat een rijkdom…

Het meest bijzondere was een lijstje waarin een briefkaart van mijn opa uit Westerbork en achter die briefkaart zaten meer briefkaarten verstopt. Hij had die uit de trein gegooid en iemand had het naar mijn moeder in Amsterdam gestuurd. Smeekbeden om ze niet te vergeten naar familie die inmiddels zelf opgepakt waren. Bedankjes voor voedselpakketjes: ”Dank voor de heerlijke broodjes, jammer dat de koek beschimmeld was” en zelfs keurige adreswijzigingen: ”Verhuisd van de Runstraat in Amsterdam naar Westerbork, barak 55.”

Samen met mijn tante doken we in de doos om alles samen te lezen van de familie die nooit terug kwam. Voor haar iets tastbaars van haar vader die ze nooit heeft gekend.
Die doos is de ware schat.

Is ademen zweverig?

Tot mijn grote verbazing wil men nog wel eens tijdens de evaluaties zeggen: "Dat ademhalen was zo zweverig!" Ja, dat dacht ik ook tot ik astma kreeg. Nu weet ik dat ademhalen van levensbelang is en levensruimte biedt als we bewust ademen. We hebben geen idee wat onze ademhaling teweeg brengt.
Eenvoudige oefeningen laten voelen hoe we met elkaar mee ademen als we op elkaar reageren. Hoe onze adem hoog blijft als we gestresst zijn of spannende dingen doen. Velen leven met een te hoge ademhaling. Ik moest het ook leren en het kost even een paar weken wat ademverwarring maar dan ineens merkte ik dat het vanzelf ging. Een rustige buikademhaling die ook de borst meeneemt. Het scheelt een hoop onrust als we merken dat we geïrriteerd raken en direct reageren op geliefden en collega's.

Als ik het benauwd krijg van een opmerking hup dan voel ik meteen de adem hoog optrekken en als ik dan niet bewust uitadem kan ik net iets verkeerds zeggen. Zodra ik heb uitgeademd is de druk weg en heb ik weer overzicht en zal veel wijzer reageren. Het is vaak een wonderlijk gevoel als we merken hoeveel effect adem kan hebben op onze communicatie. Mensen zijn vaak verbijsterd en kunnen het direct in de praktijk gebruiken.

Heb al eerder geschreven over hoe wij vrouwen leren de buik in te houden omdat het mooier staat. Alle bladen schrijven over platte buiken en hoe aantrekkelijk dat is. Het betekent wel dat we daardoor veel eerder emotioneel zijn en ons leven niet ten volle en ontspannen leven. Dat staat er in de bladen niet bij maar dat weten ze waarschijnlijk ook niet. Dus hierbij: vrouwen en mannen natuurlijk: laat je buik lekker hangen, ontspan en adem de stress lekker uit.

Wachthuisje

We waren naar het Amsterdam Museum en oh wat erg, was er nog nooit geweest terwijl ik aan de overkant in het NRC Handelsbladgebouw woonde. Er was een speciale tentoonstelling over de Gouden Koets wat me niets interesseerde... ik wilde de rest zien maar helaas die was er niet. Wel iets over vrijdenkers wat ik op zich interessant vind maar het was allemaal heel summier en ik haal meer uit een boek. Tja, wat was er dan zo leuk? Er stond een wachthuisje en opeens drong het tot me door: dat wachthuisje stond er door mij. Jawel...

Peter Giele was een schilder, beeldhouwer die ook in het NRC Handelsblad woonde. Tijdens de kroning in 1980 maakte hij samen met David Veldhoen die naast me woonde een wachthuisje als een soort protest.

Op een dag, vele vele jaren later, kwam ik bij de bakker in de Bourgogne en daar ontmoette ik een oudere Nederlander. We raakten natuurlijk aan de praat en we bezochten hem en zijn vrouw in hun prachtige huis vlakbij het onze en zij kwamen bij ons. De man was open en vriendelijk. Ze vertrokken weer naar Nederland en de man en ik hielden af en toe contact. Een paar jaar geleden mailde hij me dat hij een wachthuisje had en geen plaats meer in zijn nieuwe huis. Hij had gelezen dat ik in het NRC had gewoond en misschien wist ik wat hij er mee kon doen. Ik had geen idee maar belde mijn oude NRC-maatje Annegriet Wietsma die een boek en een film over die tijd maakte en vroeg haar of ze een idee had wat er met dat wachthuisje moest gebeuren. Ik koppelde die twee aan elkaar en een tijdje later belde ze en vertelde dat het wachthuisje in het Amsterdam museum staat. Ik was het helemaal vergeten tot ik er vandaag tegenaan liep.

De chef

Mijnheer Heine was chef van de afdeling waar ik voor werkte bij het Sociaal Fonds Bouwnijverheid bij de Wiboutstraat en ik moet zeggen hij had veel geduld met me. Vroeger heette een manager: chef. Niet dat we veel contact hadden hoor. Het enige was de blik... hij zat vooraan de afdeling en hield alles in de gaten. Die blik was alles overziend en zijn kleine oogjes volgden iedereen. Ik voelde zijn blikken de hele dag angstig door terwijl ik de klok in de gaten hield en het heel erg langzaam vijf uur zag worden. Hijzelf ging niet met ons in gesprek. Daar had hij zijn groepsleiders voor, die fluisterde hij dan wat in en dan kwam de groepsleider met je praten over wat er mis was gegaan en dat kwam nogal eens voor.

Tja ik was geen uitblinker in het werk en alle anderen die tegelijk met mij kwamen werden al snel bevorderd. Ik bleef administratieve kracht en ik schopte het uiteindelijk tot typiste na drie type-examenpogingen.
Na twee en een half jaar werd ik ontslagen, nee pardon, men vroeg mij ontslag te nemen omdat ik altijd wel verliefd was op degene die voor me zat. Na een huilpartij en een rouwperiode van pak weg twee dagen, nam ik afscheid van de éne collega en vier dagen later was ik verliefd op de volgende en naar ik later hoorde,  zat ik de hele dag met open mond naar mijn volgende liefdesproject te staren. Je begrijpt dat is niet goed voor het bedrijf en mijn carrière bij het SFB kwam ten einde. In mijn fantasie had ik nog een tijdverdrijf om die uren door te komen: het uit het raam werpen van de typemachine. Met een potloodje wiste ik alle fouten uit en dan bleef een vieze vlek over. Ik geloof dat ik het grootste deel van de dag met dat potloodje bezig was. Daar heb ik nu geen last meer van. Niet alleen omdat de computer mijn fouten corrigeert, ook omdat ik schrijven nu heerlijk vind.

Zoals ik al schreef: mijnheer Heine had geduld met me. We keken zeer tegen hem op al was het geen grote man. Hij had een natuurlijk charisma en zijn blikken waren genoeg.

Op een dag trok ik om vijf uur opgelucht mijn grote knalgele-berenjas aan en voelde iets in mijn zak. Tussen de blikken van én mijn collega's én de chef haalde ik er een pornoboekje uit. Rood hoofd en enorme consternatie.Toen ik het boekje thuis aan mijn moeder gaf: "Kijk eens ma wat er in mijn jaszak zat!" gooide ze het van schrik met een ijzingwekkende kreet de lucht in.
Vanaf die dag zat er elke avond een pornoboekje in mijn zak. De chef ging op onderzoek uit en het bleek dat de chef van een andere afdeling de boosdoener was. De man had me al eens proberen te zoenen in de paternosterlift terwijl die langs een blinde muur steeg en hij werd een paar maanden geschorst. Hij bood me netjes zijn verontschuldigingen aan op aandringen van de heer Heine. Ik zag de boosdoener jaren later nog wel eens lopen... steeds ouder en strammer maar nog steeds met ondeugende oogjes.

Ik heb de heer Heine nooit bedankt voor zijn ondersteunende actie. Het is nu éénenvijftig jaar later en ik ga de man op google zoeken om hem alsnog te bedanken als hij nog leeft. Dankbaarheid is een bijzonder mooi gevoel al komt het soms veel te laat.

Daar komt ze weer met d'r moeder...

Tja, ik denk wel eens dat jullie dat denken en denk het zelf ook wel eens. Zoveel therapien doorgewerkt om mijn moeder te verwerken. Heb haar gehaat maar hield ook van haar. Nu ze dood is blijkt de liefde sterker en ben de haat totaal vergeten. Ze leverde me in de loop der jaren zoveel hilarische en ontroerende verhalen op. Elke keer denk ik: nou heb ik alles wel gehad en hup dan komt er weer een verhaal boven drijven en die moet ik wel opschrijven. 

Mijn vader komt ook vaak langs in mijn verhalen en dat was de saaiste man die ik me maar kon voorstellen, ben er zelf verbijsterd over. Hij zei in zijn laatste jaren omdat ie nu eindelijk ook wel es de aandacht wilde: "Zou je nog es een stukkie over me kenne schrijven?" 

Nu begrijp ik het wel... al die gekke, mooie en soms pijnlijke gebeurtenissen zijn een leidraad geworden voor mijn leven. Er wordt vaak gezegd dat de mensen die ons het meest irriteren onze goeroes zijn en dat blijkt ook zo te zijn. Meestal zien we dat achteraf pas als het inzicht al is ingedaald. Terwijl ze voor ons zitten is het andere koek. Nooit had ik kunnen vermoeden dat ik met zoveel liefde zou schrijven over de soms meest afschuwelijke gebeurtenissen.

Het blijkt dat we totaal anders naar ons leven en de mensen die daarin voorkomen kunnen kijken dan we meestal doen. Wie waren en zijn ze in ons leven? Waarom? Wat hebben we te van ze leren? Wat te ervaren? Hoe lijk ik op mijn ouders? Waar mijn moeder totaal in overdreef daar kan ik, als ik het me bewust ben, op tijd stoppen: 'Oh nee, Mar... nu is het genoeg: uitademen!' Waar mijn vader zijn mond hield van verlegenheid, daar doe ik nu mijn mond open maar soms ook niet waar het wel nodig is. Ik herken zijn verlegenheid en zag het gevolg daarvan. Als we over onze familie gaat schrijven en over de gebeurtenissen en we doen dat met wat humor en inzicht dan gaan we er anders over voelen. Het slachtofferschap voorbij.

Mensen die een bijna dood ervaring hadden zeggen dat we na ons leven een overzicht krijgen en we op een liefdevolle manier zien wat we aan goeds hebben gedaan en wat we anderen hebben aangedaan en kunnen zelfs voelen hoe anderen dat hebben ervaren. We hoeven niet te wachten op onze dood, dat kunnen we nu ook al doen. Wat wel heel belangrijk is: kijken met een snufje humor en een grote dosis liefde zoals we naar onze kinderen zouden kijken als ze iets doen wat niet zo handig is. Ik heb zulke domme dingen gedaan en zulke mooie. Er was meer schoonheid dan ik op dat moment kon zien.